Aurrekoan, medikuntza preteknikoei buruzko sarrera txiki bat egin nizuen. Gaur, horren barruan kokatzen ditugun medikuntza primitiboen txanda da.
Hasi baino lehen, medikuntzaren historiak erabiltzen dituen informazio iturriak aipatuko ditugu. Honako hauek dira:
1. Antropologia eta etnografiaren ikerketak. Herrien joera aztertzen eta ikertzen da, antzeko ezaugarri edo bizimoduak dituztelakoan. Oso ugariak izan dira azken mendeetan. Munduan 5.000 hizkuntza baino gehiago ezagutzen dira, baina horietatik 100 baino ez dira kultoak. Ohitura medikuak ere hemen sartzen dira.
2. Arkeologia. Hainbat pertsonak tresnak bilatu eta aztertzen dituen zientzia da: medikuntzan erabilitako tresnak… Iturri garrantzitsua da prehistoria ezagutzeko. Esate baterako, Debako koba batean suposatzen da orain dela 14.000 urte Chaman bat bizi izan zela, bere lepokoak eta bestelakoak aurkitu izan baitira.
3. Paleopatologia. Antzinako patologiak ikertzen dituen zientzia da. Ikerlariek aurkitutako antzinako gorpuetatik eskuratutako informazioa lantzen duen zientzia: heriotzaren kausak, gaixotasunak... Pertsonak identifikatzeko eta abarrerako metodoak erabiltzen dira, besteak beste:
· Gizakien aztarnak. Hobeen mantentzen direnak hezurrak dira (zaharrenak fosilizatu egin dira eta, kasu batzuetan, momifikatu ere egin dira). ADN genetikako ikerketak egiten dira.
· Giza siluetak. Aurkitu izandako hainbat hutsune kontserbatu egiten dira, topatu zirenean igeltsuz bete baitziren. Oso aipagarria da Napoloseko giza silueta bat. Honetan emakume bat eta bere umea agertzen dira, sumendiaren erupzioa hasi zenean korrika egiten saiatu zirenak baina ihes egin ezin eta bertan hil zirenak. Bitxia da ama umea babesten dagoelako.
· Koprolitoak.
· Paleobiokimika.
· Erritual magikoak. Hileta erritualak. Patologien diagnostikoak posibleak dira paleopatologian.
· Malformazioak. Malformazio kranealak… errez ikusten dira eta diagnostikatu egin daitezke.
· Gaixotasun infekziosoak eta parasitarioak. Gaixotasun infekziosoei dagokienez, zera esan behar da: sifilisak, adibidez, lesio bereziak ematen ditu, baita tuberkulosiak, leprak, biruelak… ere. Bitxikeri bezala, Egipto klasikoan zizareak eta arrak momifikatu egin zirela aipa dezakegu.
· Minbiziak. Minbiziak ere oso ondo kontserbatzen dira eta mota guztietakoak identifika daitezke. Momentu honetan, minbiziak oso gaixotasun grabea suposatzen du eta estatistikoki ere oso garrantzitsua da; antzina, ordea, oso arraroa zen.
· Traumatismoak. Lehenengo omidioetan ere agertzen dira, batzuetan animaliek eginda eta, beste batzuetan, ziur aski, pertsonek eginda. Bigarren hasu hau Kanibalismoan ematen zen: buru barrukoa jan egiten zen, bestearen kalitate eta gaitasunak izateko (El Hombre de Pekín famatua).
· Patologia osteoartikularrak (artrosis, artritis… oso ezagunak dira eta markarik nabarmenenak uzten dituzte) eta osteopatologia metabolikoak (obesitatea...).
- Prehistoriako Praktika Kirurgikoak: Trepanazioa. Hau, jarraian, sakonago azalduko dugu:
Trepanazioa historikoki ezagutzen den lehen ebakuntza da. Ez zen planteatzen teknika kirurgiko bat bezala: suposatzen da planteamendu magiko bat zegoela. Espiritu txar bat buruaren barrura sartzen zen eta horren sintomak mina… ziren. Hori konpontzeko, zulo bat egiten zen buruan eta, horrela, posible zen ispiritu txarrak, demonioak eta bestelakoak irtetea metodo edo teknika desberdinen bidez. Ez zen anestesiarik erabiltzen. Azken finean, ekintza birtual bat zen. Teknikak honako hauek ziren:
- Barrenado (zuloa egin). Oso beroa den su harria hartu eta horrekin zuloa egiten hasten zen.
- Rascado. Kendu nahieko zatian igurtzen hasi, harik eta zuloa lortu arte. Lortzen zen zuloa oso handia zen, eta inguruko hezurra txikiagoa geratzen zen. Silexa erabiltzen zen.
- Trepanazio inzisoa. Silexa hartu (edo puntadun beste objekturen bat) eta zuloa lortzen zen, poligonala eta zirkularra.
Zuloa egiterakoan geratzen ziren zatiak kutun bezala erabiltzen ziren: batzuetan kolkotik eskegita eramateko… Pertsona bati trepanazioa egin ziotenean bizirik jarraitu zuen ala ez jakiteko, inguruko hezurrei erreparatu behar zaie: hezurrak hazi baziren eta forma biribilduz joan bazen, pertsona hori bizirik irten zen.
Gaixotasun desberdinak sortzen dira herri primitibo bakoitzean. 5 zergati daude:
- Sorginkeri txar bat egitea.
- Tabu bat haustea Hau da, debekatuta dagoen zerbait egitea. Adibidez: kultura primitibo baten haitzulo batera sartzea debekatuta baldin bazegoen eta horra sartu ostean norbait gaixotzen edo hiltzen bazen, kobazulo horretara sartu izanagatik zela onartzen zen. Kostaldean janariaren tabuak egon ziren, esaterako, intxaurrak sorginen janaria kontsideratzen ziren. Kultura bakoitzean tabu desberdinak daude, beti egon dira eta berriak ere sor daitezke.
- Gauza magiko bat gorputzera sartzea. Vudu praktika magiko bat da, kalte egiteko ekintza magikoa, hain zuzen ere. Normalean sorginek egiten dute, leku eta eguneko momentu jakin batean (normalean, iletargia dagoenean). Jende asko joaten da (ohikoa izaten da mozkortzea).
Oilo bat hartzen da, burua kentzen zaio eta zirkulu bat egiten da haren odolarekin. Emakumea (sorgina)
zirkuluaren barruan geratzen da eta, batzuetan, hala nahi izanez gero, klientea ere sartzen da. Klienteak norbait gorrotatzen duela eta hari kalte egin nahi diola esango dio. Orduan, sorginak magia beltza egingo du panpin batekin: gorrotatutako pertsona horren argazki bat edo beste zerbait (ilea, adibidez) panpinaren
barruan sartu eta panpinari orratzak sartuko dizkio.
Zentzu honetan, esan beharra dago magia benetan ez dela existitzen; sugestioa, ordea, bai. Jakinez gero zurekin budua praktikatu dutela, arduratu egingo zara eta, azkenean, litekeena da mina sentitzea eta gaixotzera ere heltzea. Azken finean, magia beltza eta sugestioa nahastu egiten dira.
· Deabruak hartzea. Espiritu txarrak pertsona batez jabetzea. Hau konstante bat izan da historian zehar musulmanen eta induisten artean, besteak beste. Ende negatibo bat (deabrua) pertsona baten barruan sartu eta deabruak hartzen du. Gero, pertsona jakin batzuek atera egiten diote.
· Arima galtzea. Arima gabe gorpua bizirik geratzen da. Gaur egun, koma, altzeimerra… bezalako interpretazioak egiten ditugu, adibidez. Egoera horietan, pertsonak ez du sentimendurik, ez du hitz egiten…
Hauen kontrako tratamenduak daude eta pertsona batzuk espezializatuta daude. Kultura bakoitzaren araberako izen desberdinak hartzen dituzte: kuranderoak, sorginak, aztiak, medicine men (India), Chaman (Siberia)… Garrantzitsuenak eta ezagunenak Chaman-ak dira.
Pertsona horiek, batetik, tratamendu magikoak egiten dituzte eta, bestetik, tratamendu fisikoak erabiltzen dituzte (edabeak, pomadak… egiten dituzte, adibidez). Historian zehar landare asko erabili izan dituzte, hots, osabelarrak. Mineralak eta animali zatiak ere (tigrearen koipea, animali desberdinen azal zatiak edo ileak… kulturaren arabera) erabili izan dituzte.
Chamanek haien parte ispirituala ateratzen uzten dute eta beste mundu horretara bidaiatzen dute. Hor informazioa lortzen dute, bueltatzerakoan zer egin jakiteko (edabeak nola prestatu…). Informazio hori bertan dauden guztiekin banatzen du. Bidaia hori oso gogorra da: bidaia kantatzen egiten du, espiritu onei erreferentzia egiten die, atzean espiritu txarretatik babesteko kordelak eta bestelakoak daramatza eskegita…
Tibeteko orakulu ofíziala Indian dago. Honetan, fenomeno fisiko garrantzitsua ematen da, pisu handia baitarama buruan (30 kilo baino gehiagoko kapela).
Zeremonietan lurraldea markatu egiten da (buduan odolarekin, esaterako), hau da, espazio bat mugatu bat hartzen da magia egiteko. Espazio horretan ez dago lege normalik.
Bukatzeko, adibide bat aztertuko dugu. Begizkoak osatzeko egiten diren zeremonietan, urtutako eztainua eta beruna erabiltzen dira. Nahaste hori gaixoaren gainetik pasatzen da eta urez betetako galdara batetara botatzen da. Gaixoa manta batez estaltzen da zipristinetatik babesteko. Uraren barruan, eztainua eta beruna gogortu egiten dira eta forma bitxia duen figura bat lortzen da. Gero, kuranderak horren interpretazioa egingo du. Zeremonia amaitzerakoan, suposatzen da begizkoa ur kontaminatu horretan dagoela eta, beraz, neutralizatu egin behar da. Kuranderak ur kontaminatu apur bat edaten du, gaixotasun zati bat berak har dezan (sinbolismoa). Gainerakoa errekara botatzen da, formula berezi bat erabiliz: “erreka honetatik juan dadila Oka ibaira, eta ibaitik joan dadila itsasora”. Mendietan erreka, ibai edo itsasorik ez dagoenean, bidegurutze batera joan eta likidoa gurutzera botatzen zen. Hortik pasatzen zenak guztia (gaixotasuna, maldizioa) berarekin eramango zuen. Sorginkeria, azken finean.
Trepanazioa eta Chaman-a! :)
ResponderEliminarZure giltzurruna saldu nahi al duzu? edo zure giltzurruna dirua saltzeko aukera bila bazabiltza eta ez dakizu zer egin, orduan gurekin harremanetan jarri eta zure inguruko kantitate handia eskainiko dizugu. Nire izena (Elvis Whyte doktoreak) Rhikologiako Kirurgian espezializatutako gure ospitaleko Frenologoa naiz eta giltzurrunen erosketa eta transplantea ere aurre egiten dugu, dagokion emaile batekin. Harremanetarako posta elektronikoa: doctorelviswhyte@gmail.com edo whatsapp +234708362914 informazio gehiagorako
ResponderEliminarGiltzurruna erosi edo giltzurruna saldu nahi duzu? Zure giltzurruna dirua saltzeko aukeraren bila ari zara finantza matxuragatik eta ez dakizu zer egin, orduan jarri gurekin harremanetan eta giltzurruneko 500.000 dolarreko dirua eskainiko diogu. Nire izena MAXWELL doktorea da BILL ROTH HOSPITAL Neurologoa. Gure Ospitalea giltzurrunetako kirurgian espezializatuta dago eta dagokion emaile batekin giltzurrunak erosi eta transplantatzeaz arduratzen gara. Gara
ResponderEliminarIndia, AEB, Malaysia, Singapur kokatuta dago. Japonia
Giltzurruna saltzea edo erostea interesatzen bazaizu, ez izan zalantzarik
gurekin harremanetan jartzeko eta posta elektroniko bidez.
Posta elektronikoa: birothhospital@gmail.com
Zein da aplikazioaren zenbakia: +33751490980
Agurrik onenak
MEDIKU ZUZENDARIA
DR MAXWELL
Giltzurruna erosi nahi duzu edo giltzurruna saldu nahi duzu? Zure giltzurruna diruaren truke saltzeko aukerarik bilatzen ari zaren finantza-matxuraren ondorioz eta ez dakizu zer egin, jarri gurekin harremanetan gaur eta zure giltzurrunerako 400.000 dolarreko diru kopuru ona eskainiko dizugu. DOCTOR GEORGE dut izena eta HIRI OSPITALEAN Nefrologoa naiz. Gure ospitalea giltzurrunetako kirurgian espezializatuta dago eta giltzurrunetako erosketa eta transplantea bizirik dagoen eta dagokion emailearekin ere arduratzen gara.
ResponderEliminarIndian, Turkian, AEBetan, Malasian, Dubain kokatzen gara
Giltzurruna saltzeko edo erosteko interesa baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan posta elektroniko bidez.
Posta elektronikoa: cityhospital7557@gmail.com
AGUR ONENAK
ZUZENDARI MEDIKO BAT
DR GEORGE
Giltzurruna erosi nahi duzu edo giltzurruna saldu nahi duzu? Zure giltzurruna diruaren truke saltzeko aukerarik bilatzen ari zaren finantza-matxuraren ondorioz eta ez dakizu zer egin, jarri gurekin harremanetan gaur eta zure giltzurrunerako 400.000 dolarreko diru kopuru ona eskainiko dizugu. DOCTOR GEORGE dut izena eta HIRI OSPITALEAN Nefrologoa naiz. Gure ospitalea giltzurrunetako kirurgian espezializatuta dago eta giltzurrunetako erosketa eta transplantea bizirik dagoen eta dagokion emailearekin ere arduratzen gara.
ResponderEliminarIndian, Turkian, AEBetan, Malasian, Dubain kokatzen gara
Giltzurruna saltzeko edo erosteko interesa baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan posta elektroniko bidez.
Posta elektronikoa: cityhospital7557@gmail.com
AGUR ONENAK
ZUZENDARI MEDIKO BAT
DR GEORGE.
Giltzurruna erosi nahi duzu edo giltzurruna saldu nahi duzu? Zure giltzurruna diruaren truke saltzeko aukerarik bilatzen ari zaren finantza-matxuraren ondorioz eta ez dakizu zer egin, jarri gurekin harremanetan gaur eta zure giltzurrunerako 400.000 dolarreko diru kopuru ona eskainiko dizugu. DOCTOR GEORGE dut izena eta HIRI OSPITALEAN Nefrologoa naiz. Gure ospitalea giltzurrunetako kirurgian espezializatuta dago eta giltzurrunetako erosketa eta transplantea bizirik dagoen eta dagokion emailearekin ere arduratzen gara.
ResponderEliminarIndian, Turkian, AEBetan, Malasian, Dubain kokatzen gara
Giltzurruna saltzeko edo erosteko interesa baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan posta elektroniko bidez.
Posta elektronikoa: cityhospital7557@gmail.com
AGUR ONENAK
ZUZENDARI MEDIKO BAT
DR GEORGE
Giltzurruna erosi nahi duzu edo giltzurruna saldu nahi duzu?
ResponderEliminarZure giltzurruna diruaren truke saltzeko aukeraren bat bilatzen ari zara finantza-matxuraren ondorioz eta ez dakizu zer egin, orduan jarri gurekin harremanetan gaur eta zure giltzurrunerako 400.000 dolarreko diru kopuru ona eskainiko dizugu.
DOCTOR GEORGE dut izena eta HIRI OSPITALEAN Nefrologoa naiz. Gure ospitalea giltzurrunetako kirurgian espezializatuta dago eta giltzurrunetako erosketa eta transplantea bizirik dagoen eta dagokion emailearekin ere arduratzen gara.
Indian, Turkian, AEBetan, Malasian, Dubain kokatzen gara
Giltzurruna saltzeko edo erosteko interesa baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan posta elektronikoz eta Whatsapp bidez.
Posta elektronikoa: cityhospital7557@gmail.com
WhatsApp zenbakia: +16236665343
AGUR ONENAK
ZUZENDARI MEDIKO BAT
DR GEORGE
Giltzurrun bat, gorputzeko organoak erosi nahi dituzu edo zure saldu nahi duzu
ResponderEliminargiltzurruna edo gorputzeko organoak? Saltzeko aukeraren bila zabiltza
Zure giltzurruna diruaren truke matxura ekonomikoagatik eta ez dakizu zer egin, jar zaitez gurekin harremanetan gaur eta $ 500.000 dolar diru kopuru on bat eskainiko dizugu zure Giltzurrunagatik. Patricia Marie doktorea naiz eta MAX HEALTH CARE-ko Neurologoa naiz Gure Ospitalea Giltzurruneko Kirurgian espezializatuta dago eta giltzurrunen erosketa eta transplanteaz ere arduratzen gara bizirik dagoen eta dagokion emaile batekin. India, AEB, Malaysia, Singapurren kokatuta gaude. Japonia.
Mesedez, esan iezaguzu giltzurruna saltzeko edo erosteko interesa baduzu edo
Organ's mesedez, ez izan zalantzarik gurekin harremanetan jartzeko eta posta elektroniko bidez.
Posta elektronikoa: patriciamariemooremariemoore@gmail.com
Agurrik onena
ZUZENDARITZA MEDIKO NAGUSIA